Chương 1. 4 tuổi làm quen với cờ, bộc lộ thiên phú
Tháng 11 năm 1989, tôi chào đời tại thành phố Thái Châu, tỉnh Giang Tô. Thái Châu, một cổ thành nằm ở miền trung Giang Tô, từ lâu đã được biết đến với mỹ danh “Tường Thái chi châu”. Thành phố này sở hữu lịch sử xây dựng hơn 2.100 năm, từng mang tên Hải Dương thời Tần, Hải Lăng thời Hán, lập châu dưới triều Nam Đường, phát triển thịnh vượng vào thời Bắc Tống. Với sự hòa quyện của văn hóa Ngô Sở Việt, cùng vị trí nơi giao thoa giữa Giang Hoài Hải, Thái Châu chính là một vùng đất giàu truyền thống văn hóa và lịch sử.
Cha mẹ tôi đều là nhân viên y tế của một bệnh viện hạng A ở thành phố Thái Châu. Khi tôi chưa đầy 4 tuổi, cha vô tình lấy một bộ cờ tướng ra làm đồ chơi cho tôi. Lúc đó, tôi còn chưa biết đọc chữ, cha chỉ đơn giản dạy tôi cách gọi tên và đi các quân như Xe, Mã, Pháo, … Nhưng với tôi khi ấy, 32 quân cờ đỏ đen này thật sự hấp dẫn, khiến tôi cả ngày chạy theo cha, hỏi đủ thứ cho đến khi hiểu rõ.
Sàn nhà lát đá hoa cương ở nhà trở thành bàn cờ lớn của tôi. Tôi thường nằm bò trên sàn, tự mình thì thầm những câu như “Xuất xe, nhảy mã, chiếu tướng…”. Thấy tôi say mê như vậy, cha bắt đầu dạy tôi những bài học cơ bản đầu tiên về cờ tướng, vô tình mở ra cánh cửa đưa tôi bước vào thế giới kỳ diệu của môn cờ.
Cha tôi là một người đam mê cờ tướng thực thụ, trình độ chơi cờ của ông thuộc hàng xuất sắc trong bệnh viện nơi ông làm việc. Vào mỗi cuối tuần, cha thường mời vài người bạn thân đến nhà để cùng so tài bên bàn cờ. Một ngày nọ, khi cha đang cùng một người bạn đang say sưa kịch chiến trên đấu trường Sở Hà Hán Giới, tôi lặng lẽ đứng bên cạnh kiễng chân quan sát. Đột nhiên, một ý nghĩ lóe lên trong đầu, tôi phát hiện một nước đi có thể định đoạt ván cờ và không kiềm được liền hét lên: “Nhảy mã! Nhảy mã! Bố mau nhảy mã chiếu tướng! Tướng của bác ấy không thoát được đâu!”
Hai người đang tập trung cao độ bỗng giật mình trước tiếng hô của tôi. Họ quay lại nhìn tôi, rồi nhìn lại thế cờ, quả nhiên đó là một nước đi tuyệt vời! Người bạn cờ của cha cười nói: “Đứa nhỏ thế này mà đã nhìn ra được nước cờ cao tay như vậy! Sau này chắc chắn sẽ không tầm thường đâu!” Kể từ hôm đó, cha thường dành thời gian rảnh để cùng tôi chơi cờ. Sau khoảng nửa năm, nhận thấy tôi tiến bộ nhanh chóng, cha quyết định đưa tôi đến lớp đào tạo cờ tướng tại Trường Thể thao Thiếu niên Thái Châu.
Khi ấy, tôi vừa mới vào lớp mẫu giáo nhỏ, là học viên nhỏ tuổi nhất trong lớp cờ tướng. Tuy vậy, được tham gia lớp học cùng các anh chị lớn hơn khiến tôi vô cùng phấn khích. Dù trời mưa gió hay nắng gắt, lạnh giá hay nóng bức, tôi chưa bao giờ nản chí. Mỗi tuần hai buổi, tôi đều nghiêm túc luyện tập, không bỏ lỡ bất kỳ phút giây nào trên lớp, luôn chăm chú lắng nghe để không bỏ qua bất kỳ chi tiết quan trọng nào.
Chỉ sau nửa năm học cờ, trình độ của tôi đã dần đuổi kịp cha. Sau bữa tối, chúng tôi thường xuyên thắp đèn khuya để so tài trên bàn cờ. Có những hôm tôi thắng được vài ván, cảm giác vui sướng không gì sánh nổi.
Đến mùa hè, dưới sự hướng dẫn và đào tạo của các bậc kỳ thủ gạo cội tại Thái Châu, cùng sự quan tâm từ Ủy ban Thể dục Thể thao và Trường Thể thao Thiếu niên địa phương, tôi đại diện Thái Châu tham gia Giải Cờ tướng Thiếu nhi khu vực Dương Châu năm 1995. Khi ấy, Thái Châu vẫn trực thuộc Dương Châu, và tôi – một kỳ thủ 6 tuổi – được đăng ký thi đấu ở nhóm tuổi 10.
Với dáng người nhỏ bé, tôi vô tình trở thành “điểm nhấn” của giải đấu. Vì quá thấp, ngồi lên ghế vẫn không chạm tới bàn cờ, khiến các trọng tài bên cạnh không nhịn được cười. Họ vội vàng tìm hai thùng nước giải khát Jianlibao để kê lên ghế cho tôi ngồi, nhờ vậy mới vừa tầm với bàn cờ và quân cờ. Đây là lần đầu tiên tôi được tham gia một giải đấu thực thụ, cảm giác hào hứng khó tả. Tôi trân trọng từng ván đấu, nỗ lực hết sức để không bỏ lỡ cơ hội quý giá này.
Kết thúc giải đấu, tôi cùng một kỳ thủ nhí khác có cùng điểm số, đồng hạng nhất. Không thể phân định thắng bại, ban tổ chức quyết định rút thăm để xác định nhà vô địch. Trọng tài gọi chúng tôi đến, lấy ra một đồng xu và hỏi: “Chọn mặt chữ hay mặt Quốc huy?” Lúc đó, tôi thực sự chưa hiểu lắm về quy luật này. Người bạn đấu thủ chọn “chữ”, đồng xu được tung lên và rơi xuống với mặt chữ ngửa lên.
Tôi chỉ biết bất lực nhìn chiếc cúp vô địch vuột khỏi tay mình. Dù vậy, với lần đầu ra mắt, đạt ngôi vị á quân đã là một thành tích đáng khích lệ. Niềm đam mê cờ tướng trong tôi càng thêm sâu sắc. Từ đó, mỗi ngày nếu không được mở bàn cờ và chơi vài ván, tôi lại cảm thấy thiếu vắng điều gì đó.
Đón đọc bài tiếp: Chương 2. Thiếu niên kỳ tài: Ba lần đăng quang